PARŞÖMEN YAPIMI

 

Parşomen yapımı icin elde edilen, onceden tuzlanmış oğlak ya da koyun derileri kirlerinden arınması icin derede veya akan su altında iyice temizlenir ve ardından bir gun suda bekletilir.

 Kirlerinden iyice arınmış olan deri 3-7 gun arası, icinde %5-10 oranında sonmuş kirec solusyonu CaCO3 (kalsiyum karbonat) bulunan havuzlarda bekletilir.

Amac, solusyonun derinin farklı katmanlarına yavaş yavaş ulaşmasıdır.

En hızlı tepkiyi epidermis tabaka verir.

 Tuy uzaklaştırma işleminde kirecin kullanılması yontemi VIII. yuzyılda Arabistan’da kullanılmış, eski Bergama parşomen yapımcıları hayvan dışkısını veya deriyi guneşte bekletip kurutarak, yuzeyini sopayla doverek amaca ulaşmışlardır.

Gunumuzde, ceşitli kimyasallar bu işlemi cabuklaştırmak icin kullanılmaktadır.

Bu malzemelerden biri de halk arasında zırnık olarak bilinen sodyum sülfürdür (Na2S).

 Kirece yatırma işleminden sonra yapılan kurutma, bazen yarı işlenmiş derinin korunması ya da son urunun daha guclu hale getirilmesi ve lif ağını oluşturan deri liflerinin birbirine yapışmasına izin verilmesi icin yapılır.

Bu basamak geleneksel Avrupa recetelerinde kullanılmamış ancak Tevrat için kullanılan parşomenin kalitesini arttırmak amacıyla Musevi parşomen yapımcıları tarafından duzenli olarak kullanılmıştır.

Yarım silindir şeklindeki ağac kirişin uzerine serilen deri, iki ucu ahşap tutma yeri olan uzun, ic bukey kavisli yay şeklindeki kavalete bıçağı ile tuyler sıyrılmaya başlanır.

 Daha sonra deri bir kez daha hazırlanan kirec banyosunda 5 gun kadar bekletilir.

Liflerindeki kireci notralize etmek icin yeniden suda bekletilir ve sonrasında ayarlanabilir burgularla tamamlanmış ahşap cercevelere gererek kazıma- inceltme işlemine gecilir.

 Derinin ucları kucuk cakıllar veya yuvarlak taşlarla yumrular oluşturulacak şekilde sicimlerle buzulur.

Sicimin diğer ucu donen burguların deliğinden gecirilerek bağlanır.

Burada dikkat edilmesi gereken derinin gerildikce tıraşlama sırasında oluşabilecek kesikler veya oval deliklerdir.

 Deriye bağlı ya da derinin icinde bulunan et, yağ v.b diğer maddeler lunellum adındaki yuvarlak uclu bıcaklarla tıraşlanır.

Bu aşamada deri nemlidir.

Lunellum Ortacağ resimlerinde parşomen yapımcılarının en bilindik el aleti olarak resmedilmiştir.

Bu ozel bıcak derinin her iki yuzeyini ve ozellikle ic kısmını kusursuz bicimde tıraşlamada kullanılır.

Tıraşlama devam ettikce gergideki burgular sıkılaştırılır.

Deri tamamen kuruduğunda kazıma ve tıraşlama yeniden başlar.

 Bu aşamada deri yeni bir davul gibi sıkı olur ve metal bıcağın sesi duyulur hale gelir. 

Gunumuzde bircok parşomen yapımcısı bu işlem icin modern elektrikli zımparaları kullanmaktadırlar.

Parşomen uzerine murekkebin daha derinden nufuz etmesi icin ponza tozu ve ponza taşı kullanılır.

 Ponza kalan yağı emerek iyice temizlemesini sağlamaktadır.

Ponza ile cilalama işlemi bittikten sonra cerceve uzerine gerilen deri, iki gun boyunca kurutulur.

Deri notrleşerek Ph 7’ye yaklaştırılır.

İstenen inceliğe gelen Parşomen burguları gevşetilerek cerceveden sokulur.

 Kuru, ince ve opak gorunumlu parşomen rulo halinde saklanır.

 İyi bir parşomen yumuşak, ince, kadifemsidir ve kolay kıvrılır.

 Dikkat eksikliği derinin uzerinde geri donuşumu olmayan hasarlar bırakabilir.

 Burada parşomen ustasının bilgi birikimi ve el becerisi devreye girmektedir.

 Son urunun kalitesinde derinin ait olduğu hayvanın ozellikleri, yaşı, rengi hatta ne şartlar altında yaşadığı gibi bircok faktor rol oynar.

Parşomen ustasının ozel secimleri, mesleki tecrubesi değişik turde parşomenlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

 Bu sebeple, parşomen uretimi uzmanlar tarafından bilimden ziyade bir sanat olarak kabul edilmektedir.

 Parşomen uzerine yazılacak yazı icin ceşitli murekkepler kullanılmıştır.

 Plinius’ un verdiği bilgilere gore, siyah murekkep papiruste olduğu gibi parşomene de nufuz edemediği icin kolayca siliniyordu.

 Dayanıklılığını arttırmak amacıyla içine sirke katılarak kullanılmıştır.

IV. yuzyıldan itibaren metalden kırmızı-siyah murekkep yapılmıştır.

 Murekkep balığından elde edilen sepia adı verilen mürekkep ve aşı boyasından elde edilen kırmızı murekkep de kullanılmıştır.

Kırmızı murekkep daha cok isim ve başlıkların yazımı icin tercih edilmiştir.

 Bu aşamada ceşitli murekkep denemelerinden başarılı sonuclar alınmıştır.

 Antik duvar resimlerinin yapımında kullanılan tempera tekniğiyle boya pigmentlerini yumurta sarısı, yumurta akı, tutkal ve ceşitli yağları bağlayıcı olarak kullanarak hazırladığımız boyalar oldukca başarılı olmuştur.

Parşomenin izin verdiği olcude suluboya kalemleri, guaş boyalar, akrilik boyalar gibi gunumuz sanayisinin urunu olan boyalarla yaptığımız calışmalar sağlıklı sonuclar vermiştir.

 Suluboya calışmalarında, yer yer yağlı alanları derinin emmemesi sonucu bazı problemlerle karşılaşılsa da parşomen uzerine kullanılan her turlu boya malzemesi başarılı olmuştur.

Parşomen, organik bir malzeme olduğu icin bulunduğu hava koşullarından direk etkilenmektedir.

 Kalojen lifleri ısıya duyarlıdır.

Hydrotermic değişikliklere duyarlıdır ve cevresiyle iyi uyum sağlar.

Nem ve ısı değişikliğine verdiği tepkiyi en aza indirmenin tek yolu  sabit bir ısı ve nem dengesini muhafaza etmektir.

 Parşomen icin ideal mikro bağıl nem %50-60 ve uygun ısı derecesi 18-22 derecedir.

 Sıcaklık 40 derece ve bağıl nem % 70’i aştığında ciddi hasara uğrar.

  Uygun koruma koşulları altında bin yıldan fazla kusursuz bir şekilde bozulmadan korunabilme ozelliğine sahiptir.